PAGPAPALIT NG "D" TUNGO SA "R"

May tiyak na pagkakataon na napapalitan ng R ang D sa pagsasalita. Halimbawa, nagiging rito ang dito at ang dami ay nagiging rami. Karaniwang nagaganap ang pagpapalit ng R sa D kapag napangunahan ang D ng isang pantig o salitang nagtatapos sa A. Halimbawa, ang D ng "dito" ay nagiging R sa "narito" o "naririto". Nananatili ang D kapag andito o nandito. Tingnan pa ang mga sumusunod:

doon-naroon (ngunit andoon o nandoon)
dami-marami (ngunit pagdami o dumami)
dalita-maralita (ngunit nagdalita o pagdaralita)

Ang naturang pagpapalit ng tunog ay isang malinaw na paraan ng pagpapadulas sa pagsasalita. Kaya karaniwang ginagamit ang D sa unahan ng salita. Sa loob ng salita, karaniwang sumusunod ito sa katinig (sandok, kordon, bundat) samantalang higit na malimit na makikita nag R sa loob ng salita lao na't sumusunod sa patinig (markado, kariton, bolero, bangkero, birtud).

KAILAN “NG” AT KAILAN “NANG”

Isang malimit pagtalunan kahit ng mga eksperto sa Filipino ang wastong

gamit ng “ng” na maikli at “nang” na mahabà. May mga

nagmumungkahi tuloy na alisin na ang “ng” at “nang” na lámang ang

gamitin sa pagsulat. Isang panukalang paurong dahil ganoon na nga ang

ugali bago ang Balarila ni Lope K. Santos. Sa panahon ng mga

Espanyol, “nang” lámang ang ginagamit sa pagsulat ng mga misyonero.

Ang higit na dapat tandaan ay ang tiyak na mga gamit ng “nang”

at lima (5) lámang ang mga tuntunin:

Una, ginagamit ang “nang” na kasingkahulugan ng “noong.”

Halimbawa, “Umaga nang barilin si Rizal. Nang umagang iyon ay

lumubha ang sakit ni Pedro.”

Ikalawa, ginagamit ang “nang” kasingkahulugan ng “upang” o

“para.” Halimbawa, Sa isip ng mga Espanyol, kailangang bitayin si

Rizal nang matakot ang mga Filipino. Dinala si Pedro sa ospital nang

magamot.”

Ikatlo, ginagamit ang “nang” katumbas ng pinagsámang “na” at

“ng.” Halimbawa, “Pero sa isip ng mga Filipino, sobra nang lupit ang

mga Espanyol. Sobra nang hirap ang dinanas ni Pedro.”

Ikaapat, ginagamit ang “nang” para sa pagsasabi ng paraan o

sukat (pang-abay na pamaraan at pang-abay na panggaano). Halimbawa,

“Binaril nang nakatalikod si Rizal. Namayat nang todo si Pedro dahil sa

sakit.”

Ikalima, ginagamit ang “nang” bilang pang-angkop ng inuulit na

salita. Halimbawa, “Barilin man nang barilin si Rizal ay hindi siyá

mamamatay sa puso ng mga kababayan. Ginamot nang ginamot si Pedro

para gumaling.”

Ang iba pang pagkakataon, bukod sa nabanggit na lima, ay

kailangang gamitan ng “ng.” Halimbawa: “Ipinabaril ng mga Espanyol si

28

Rizal. Pinainom ng gamot si Pedro.” Ngunit tingnan ang pagkakaiba ng

dalawang pangungusap. (1) “Martiryo ang katulad ng sinapit ni Rizal.”

(2) “Gusto mo ba ang katulad nang magmartir si Rizal?”

30 Filipino Words With No English Equivalent

Website, email, browser at charger, walang katumbas na salin sa wikang Filipino

Tamang Grammar sa Filipino, 'di pa rin batid ng maraming Filipino

Ang estado ng wikang Filipino | Investigative Documentaries GMA News and Public Affairs

Ortograpiyang Pambansa Edisyon 2013

Balangkas ng Wika

Ang wika ay isang masistemang balangkas dahil ito ay binubuo ng mga makabuluhang tunog (fonema) na kapag pinagsama-sama sa makabuluhang sikwens ay makalilikha ng mga salita (morfema) na bumabagay sa iba pang mga salita (semantiks) upang makabuo ng mga pangungusap. Ang pangungusap ay may istraktyur (sintaks) na nagiging basehan sa pagpapakahulugan sa paggamit ng wika.

1. Ponolohiya o fonoloji – pag-aaral ng fonema o ponema; ang fonema ay tawag sa makabuluhang yunit ng binibigkas na tunog sa isang wika. Halimbawa ay ang mga fonemang /l/, /u/, /m/, /i/, /p/, /a/ at /t/ na kung pagsama-samahin sa makabuluhang ayos ay mabubuo ang salitang [lumipat].
2. Morpolohiya o morfoloji – pag-aaral ng morfema; ang morfema ay tawag sa pinamakamaliit na makabuluhang yunit ng salita sa isang wika. Sa Filipino ang tatlong uri ng morfema ay ang salitang-ugat, panlapi at fonema. 

Salitang-ugat = tao, laba, saya, bulaklak, singsing, doktor, dentista
Panlapi = mag-, -in-, -um-, -an/-han
Fonema = a
*tauhan, maglaba, doktora

3. Sintaksis – pag-aaral ng sintaks; sintaks ay ang tawag sa formasyon ng mga pangungusap sa isang wika. Sa Filipino, maaaring mauna ang paksa sa panaguri at posible namang pagbaligtaran ito. Samantalang sa Ingles laging nauuna ang paksa.
Hal. Mataas ang puno.
       Ang puno ay mataas.
       The tree is tall. (hindi maaaring ‘Tall is the tree.’ o ‘Tall the tree.’)

4. Semantiks – pag-aaral ng relasyon ng salita sa bawat isa sa iisang pangungusap; ang mga salita sa pagbuo ng pangungusap ay bumabagay sa iba pang salita sa pangungusap upang maging malinaw ang nais ipahayag.

Hal. Inakyat niya ang puno.
       Umakyat siya sa puno.
Makikita na nang ginamit ang pandiwang [inakyat] ang panghalip ng aktor sa pangungusap ay [niya] at ang pantukoy sa paksa ay [ang]. Samantalang sa ikalawang pangungusap ang pandiwa ay napalitan ng [umakyat] kaya nakaapekto ito sa panghalip ng aktor na dati’y [niya] ngayo’y [siya] na. Imbis na pantukoy na [ang] ay napalitan na ng pang-ukol na [sa]. Nagkaiba na ang kahulugan ng dalawang pangungusap.